ضوابط
طراحی آدمرو (Manhole)
آدمرو (Manhole )
آدمروها ابنیه فنی هستند که براي دسترسی، محفظه نگهداری، محفظه بازرسی ، اتصال لوله های شبکه فاضلاب (متصل کردن چندین خط لوله به یکدیگر) ، در شبکه فاضلاب ساخته میشوند. آدمرو از چنـد قسـمت اصـلی شـامل درپوش، میله یا شفت ورودي آدمرو و مجراي آبروي فاضلاب تشکیل شده است.
نکات مهم در طراحی آدم روها
- دسترسی آسان به فاضلابرو در مواقع لزوم.
- حداقل تداخل با هیدرولیک فاضلابروها.
- مقاوم بودن نسبت به نفوذ آب های زیرزمینی اطراف.
- قابلیت تحمل بارها و فشارهای وارده.
محل هایی که در شبکه فاضلاب می بایست منهول اجرا نمود :
1 –ابتداي هر خط
2 – در محل تغییر شیب، تغییر قطر و تغییر راستا یا مسیر لوله
3 – در محل اتصال لوله ها (به جز در محل اتصال انشعابات با قطر 150 میلیمتر یا کمتري به شبکه
4 – درنقاطی که رقوم لوله ورودي به آدمرو با رقوم لوله خروجی متفاوت باشد (آدمرو ریزشی)
5- در محل هاییکه به نظر طراح دسترسی به فاضلاب رو براي بهره برداري و نگهداري یا دسترسی اضطراري ضـروري باشد.
6 – براي لوله هاي به قطر 500 میلیمتر و کمتر 90 – 120 متر و براي لوله هاي به قطر 600 میلیمتر و بیشتر 120 – 150 مترمی باشد.
ابعاد آدم روها :
حداقل ابعاد آدمرو باتوجه به قطر فاضلاب روي اصلی، اتصالات جانبی، ارتفاع ریزش، زاویـه بـین فاضـلابرو هاي ورودي و خروجی و عمق کارگذاري آدمرو تعیین میگردد.
*** ابعاد مندرج در جدول براي آدمروهاي بتنی درجا و پیش ساخته میباشد. استفاده از آدمروهاي ساخته شده با بلوك سیمانی یا آجر فقط تا عمق حداکثر 3 متر اقطار فاضلابرو تا 400 میلیمتر شرایطی که تراز پی بالاتر از تراز آبهاي زیرزمینی است، مجاز میباشد.
*** D -2 قطر داخلی آدمرو، L و W به ترتیب طول و عرض آدمرو مستطیلی بر حسب متر، قطر فاضلابرو فرعی و قطر فاضلابرو اصلی بر حسب میلیمتر میباشند.
*** H ارتفاع ریزش آب، بیشترین اختلاف ارتفاع کف فاضلابروهاي ورودي و خروجی (متر) .
فاصله بین آدم روها در مسیرهای صاف :
در موارد استثنایی و در مسیرهایی که خطوط اصلی فاضلاب از زمین های بایر عبور می نماید می توان فاصله میان آدم روها را تا 200 متر نیز در نظر گرفت.
اجزای آدم رو :
الف- درپوش یا دریچه ورودي :
دریچه ورودي درتراز خیابان یا معبر براي ورود به آدمرو ساخته میشود و از جنسهاي فولاد مقـاوم دربرابرخـوردگی، چدنی، بتن پلیمري، ترکیب بتن باچدن وپلی اتیلنی ساخته میشود.
*** قطر دهانه ورودي به آدمرو باید حداقل 600 میلیمتر باشد.
ب- میله یا شفت ورودي آدمرو
شکل مقطع میله ورودي میتواند به صورت مربع یا دایره باشد که بهتـر اسـت از مقطـع دایـره شـکل اسـتفاده گـردد. حداقل قطر داخلی میله ورودي آدمرو 90 سانتیمتر میباشد. به منظور ایمنی کارگران و همچنین سهولت بهـره بـردا ري، ارتفاع میله ورودي در آدمروهاي عمیقتر از 6 متر، به وسیله صفحه یا دال میانی به فواصل 3 الی 4 متري تقسیم مـی شـود. و به همین منظور بهتر است قطر میله ورودي آدمرو 120 سانتیمتر باشد تا فضاي کافی بـراي تـردد خدمـه بهـره بـرداري ایجاد گردد. در چنین حالتی مقتضی است دریچهاي به قطر 70 الی 80 سانتیمتر در صفحه یا دال میانی اجرا گردد.
ج- اطاقک بازدید
ارتفاع سطح سکو تا سـقف اتاقـک باید حداقل 8/1 متر بوده وشیب سکو حداقل 4 درصد باشد. تعـداد سـکوها تـابعی از نحـوه اتصـال فاضـلابرو ها در آدمرو میباشد. هیچ فاضلابروي فرعی، انشعاب خانگی یا لوله آدمرو ریزشی نباید روي سطح سکو تخلیه شود.
د- پله هاي آدمرو
اجراي پله در بدنه میله ورودي آدمرو به منظور فـراهم آوردنِ امکـان ورود پرسـنل بهـره بـرداري ضـروري اسـت. انـواع پله هاي قابل استفاده در آدمروها (از نظر جنس) به شرح زیر میبا شند:
– پله چدنی
– پله با هسته فولادي و روکش پلی پروپیلن
– پله آلومینیمی
–پله گالوانیزه
آدمروها باید به نحوي طراحی شوندکه تحمل بارهاي وارده اعم از وزن آدمرو، فاضلاب، بار ترافیک (که ازطریق دریچـه و دال فوقانی به بدنه آدمرو منتقل میشود)، بارهاي جانبی همانند زلزله، فشـار خـاك و مصـالح پرکننـد ه پیرامـون بدنـه آدمرو، فشار آب و نیروهاي بالادهنده را داشته باشد.
جنس آدم روها:
- جنس آدم رو ها بستگی به موقعیت احداث آنها دارد.
- جنس مصالح در خیابان ها و پیاده روها متفاوت است.
- جنس آدم روها در مناطقی با سطح آب زیرزمینی بالا باید خاص باشد.
- بطور معمول جنس آدم روها بتنی است.
- در مناطق کم عرض و قدیمی می توان از آجر نیز برای ساخت استفاده کرد.
- اخیراً آدم روهای پلی اتیلنی و فایبرگلاسی نیز وارد بازار شده است.
نکات مهم مربوط به جزییات ساختمانی آدمروها که باید در زمان طراحی مدنظر قرار گیرند :
1 – درصورت استفاده از آجر یا بلوك براي ساخت میله آدمرو، ضخامت دیوار آجري نباید کمتري از 22سانتیمتـر و ضخامت دیوار بلوکی نباید کمتري از 20 سانتیمتر باشد. در مکانهایی که تراز سطح آب زیرزمینی بالاسـت، استفاده از این نوع مصالح براي ساخت آدمرو مجاز نیست.
2 – در سطوحی از بتن که در تماس با سیال و سایر عوامل خورنده (از قبیل خاك داراي سـولفات و غیـره) اسـت، باید حداقل 6 سانتیمتر پوشش بتنی روي میلگردها وجود داشته باشد.
3 – به منظور جلوگیري از خوردگی بتن در آدمروها بسته به شرایط محیطی و اجرایی، استفاده ازسیمانهـاي تیـپ 2 ،5 وسیمان پوزولانی ضروري خواهدبود. همچنـین بـه منظـور آب بنـدي و محافظـت بـتن در مقابـل عو امـل خورنده، استفاده از مواد افزودنی در بتن مصرفی همانند میکروسیلیس و سایر افزودنیهاي ارتقا دهنده پایـایی و استفاده از پوششهاي محافظ در مقابل رطوبت همانند انواع پوششهاي قیري، اپوکسی و غیره و یا اسـتفاده از لایههاي روکش از جنس فایبرگلاس، پلیاتیلن، پیويسیسخت و غیره توصیه میگردد.
4- در زمینهایی که امکان بالاآمدن سطح آب زیرزمینی و رسیدن تراز آب به کف آدمرو وجود دارد، باید آدمروهـا کاملا آببندي شوند. درمواردي که تراز سطح آب زیرزمینی بالاتر از کف آدمرو باشد، اسـتفاده از واتراسـتاپ در سطوح لاریز بتن در زیر تراز آب زیرزمینی از جمله محل اتصـال دیـواره آدم رو بـه پـی و فونداسـیون ضـروري است.
5 – در محل اتصال قطعات پیش ساخته بتنی آدمروها، استفاده از مواد آببند همانند چسب بـتن بـه همـراه مـلات بندکشی یا انواع ماستیک توصیه میگردد.
6 – چنانچه آدمرو در زمین کشاورزي واقع شود، سـطح فو قـانی میلـه یـا شـفت آدم رو درصـورت امکـان بایـد 60 سانتیمتر از سطح زمین طبیعی مجاور بالاتر قرار داده شود سپس اطراف میله آدمرو خاکریزي شود تـا از ورود آبهاي سطحی به درون آدمرو جلوگیري به عمل آید.
7 – از دفن درپوش یا دریچه آدمرو باید جدا خودداري شود و در موارديکه اینکار اجتنابناپذیر باشد بایـد محـل آدمرو با علائمی کاملا مشهود مشخص گردد.
8 – براي اتصال لوله انعطافپذیر (از قبیل پلـی اتـیلن، PVC ،GRP و غیـره) بـه دیـواره آدم روهـاي صـلب (ماننـد آدمروي آجري، بلوکی و بتنی) حتی المقدور باید از اتصال رابط (کوپلر) استفاده شود یا یک فاصـله بـین محـل اتصال لوله و دیواره آدمرو ایجاد نموده سپس این فاصله با مواد ماستیک یا مواد آب بند انعطاف پذیر پر گردد.
انواع آدمروها:
الف- آدمروهاي ریزشی
هرگاه تراز کف فاضلاب رو ورودي بیش از 600 میلیمتر بـالاتر از کـف فاضـلابرو خروجـی باشـد بایـد از آدمرو ریزشـی استفاده شود. چنانچه این اختلاف ارتفاع کمتري از 600 میلیمتر باشد، باید کف آدمرو با بتن شکل داده شود تا از جمـع شدن رسوبات در آدمرو جلوگیري گردد.
انواع آدمروهاي ریزشی عبارتند : مجراي ریزشی قائم داخلی و خارجی، سرسره اي ، مارپیچ.
1 – در آدمروهایی که مجراي ریزشی قائم دارند مجراي ریزشـی در خـارج آدمرو سـاخته مـی شـود و در صـورت نیـاز بـ ه استفاده از اتصالات داخلی کلیه اتصالات باید به دیواره آدم رو محکم شده و امکان دسترسـی بـراي پـاك سـازي آن وجـود داشته باشد. با توجه به فشارهاي نامتقارن خاك که ناشی از عملیات خاکی پیرامون آدمرو اسـت اطـراف اتصـال خـارجی باید با بتن پوشانده شود.
2 – در آدمروهاي سرسره اي یک سطح شیبدار به حوضچه آرامش منتهی میگردد.
ب- آدمروي مجهز به سرریز
سرریزها سازه هایی براي تنظیم و اندازه گیري جریـان و ابـزاري بـراي انحـر اف بخشـی از جریـان از یـک فاضـلاب رو بـه فاضلاب رو دیگر و یا به خارج از شبکه می باشند. زمانیکه مقدارجریان یا تراز سطح آب به مقدارمعینی برسـد آنگـاه سـرریز فعال و وارد عمل میشود.
— سرریزها عموما در شبکه هاي فاضلاب مرکب مورد استفاده قرار مـی گیرنـد. در شـبکه هـاي مجـزا سـرریز بـه منظورعمـل در شرایط اضطراري (به طور مثال در محل ورود به تصفیه خانه) طراحی میشود. همچنین در بالادست تصـفیه خانـه و ایسـتگاه هـاي پمپاژ و سایر نقاط حساس و بحرانی شبکه میتوان از آدمروي مجهز به سرریزهاي اضطراري استفاده نمود.
انواع مختلف منهول ار نظر جنس :
منهول پلی اتیلن : منهول پیش ساخته پلی اتیلن برای استفاده در سیستم‌های فاضلاب صنعتی و فاضلاب خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به استفاده روزافزون از محصولات پلیمری در صنایع مختلف جهان، این محصول میتواند جایگزین مناسبی برای منهول‌های بتنی و یا سایرمنهول‌های ساخته شده با مصالح بنائی باشد.
مزایا | معایب |
هزینه بسیار پائین در ساخت و راه اندازی منهول های پلی اتیلنینسبت به منهول‌های بتنی
| ضعف بدنه در مقابل بار جانبی و ترافیکی |
زمان بسیارکمتر در اجرای منهول‌های پلی اتیلنی نسبت به منهول‌های بتنی
| اجرای سخت منهول ریزشی |
مقاومت در برابر خوردگی مواد شیمائی مختلف به عنوان خاصیت منحصربه فرد منهول‌های پلی اتیلنی
| نیاز به انبار داری و رعایت نکات ایمنی |
عدم نیاز منهول‌های پلی اتیلنی به ماشین آلات سنگین برای اجرا
| سختی تعمیر منهول کار گذاشته شده |
دوام بالای منهول‌های پلی اتیلنی در محیط‌های شیمیائی و یا بسیار مرطوب و در نتیجه افزایش طول عمر بهره برداری، مخصوصأ در مناطق مرطوب.
| اجرای رینگ مهاری بتنی جهت مقابله با نیروی شناوری در حالتی که تراز آب زیر زمینی بالاست. |
عدم نیاز منهول‌های پلی اتیلنی به تعمیر و امکان تغییر طول منهول حتی پس از اتمام پروژه
| تحمل بار های شعاعی محوری منهول پلی اتیلن پایین است و نیاز به یک رینگ بتنی در اطراف میله ورودی منهول وظیفه انتقال بار ترافیکی به خاک را به عهده دارد. |
سهولت در امر نگهداری با توجه به سطوح صاف و منظم در بدنه منهول‌های پلی اتیلنی |
|
قابلیت نصب آسان منهول پلی اتیلنی در خطوط انتقال فاضلاب و در نتیجه کاهش چشمگیر هزینه‌های اجرائی |
|
منهول GRP : دوام پایین منهول های آجری و بتنی در معرض گازهای به شدت خورنده (سولفید هیدروژن) محلول در پساب و فاضلاب، منجر به ارائه راه حل استفاده از منهول های GRP شده است.
مزایا | معایب |
مقاومت بالا به خوردگی | استحكام كششي پایین (رفتار داکتیل) |
استحکام بالا | استحكام ضربه پایین |
همچنین سهولت تعمیر استفاده از این منهول ها را به انتخابی مقرون به صرفه جهت جایگزینی منهول های موجود کرده است. | خراشيدگي |
سهولت اتصال قطعات |
|
منهول بتنی پیش ساخته: این نوع منهول‌ها در سالهای گذشته به عنوان جایگزین منهول‌های آجری معرفی شد و توانست که جای خود را بسرعت تثبیت نماید به طوریکه در حدود ۷۰% منهول‌های ساخته شده در کشور از این نوع میباشد.
مزایا | معایب |
اقتصادی بودن | آب‌بندی نامناسب در اتصالات
|
آب بند بودن سازه | زبری نسبتاً زیاد در محل مجرای کف
|
وجود مصالح قابل دسترسی | آسیب‌پذیر در برابر مواد خورنده
|
مقاوم بودن(کششی و فشاری) از نظر بار ترافیکی | شکننده بودن در برابر عواملی مانند زلزله |
نصب سریع | وزن بالای اجزاء (پیش ساخته)
|
امکان ساخت در اقطار و طول های متفاوت | زمان اجرای طولانی (اجرا در محل)
|
*** منهول های بتن درجا نوع دیگر از منهول می باشد که به صورت گسترده در کشور اجرا می گرد به علت اینکه مصالح ارزان و وسایل اجرایی آن در دسترس است و امکان ساخت آن در طول و سایز های مختلف می باشد معمولا در شبکه فاضلاب استفده می گردد و معایب و مزایا شبیه به منهول بتنی پیش ساخته دارد.
منهول آجری : منهولی است که در گذشته مورد استفاده قرار می گرفته و به عنوان منهولی سنتی نام برده می شود.
مزایا | معایب |
ارزان بودن | محدودیت استفاده از منهول در ارتفاع بیش از 3 متر |
ساخت در ارتفاعات کوتاه | عدم مقاومت در برابر ضربات یا حرکات زلزله |
سرعت اجرای بالا | امکان نشت فاضلاب از دیواره و حتی امکان نشت از محل اتصال لوله ها به منهول آجری |
| عدم مقاومت در برابر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب |
| زبر بودن منهول آجری در محل مجرای کف |